Böyük Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyində düzənlik ərazidə yerləşir. Şəhərin ərazisindən Balakən çayı keçir. Balakən ölkə paytaxtından 393 kilometr aralıda Bakı-Laqodexi avtomobil yolunun üzərində yerləşir.
Şəhər 1830-cu ildə Rusiya imperiyasına birləşdirildi. 1917-ci il inqilabından əvvəl mövcud olan ərazinin mərkəzinə çevrildi. Balakən 1930-cu ildə rayon mərkəzinə, 1965-ci ildə rayon bərpa edildikdən sonra şəhərə çevrilib. Şəhər əhalisinin 85%-ni azərbaycanlılar , 14%-ni avarlar təşkil edir.
Balakən şəhərinin əsas tarixi cazibəsi XIX əsrin II yarısında tikilmiş 45 metrlik minarəsi olan məsciddir.
Şəhər ərazidən toplanmış arxeoloji tapıntılar, etnoqrafik materiallar və digər maraqlı artefaktlar rayon tarix-diyarşünaslıq muzeyində saxlanılır.
Müstəqillik illərində Balakəndə Heydər Əliyev adına nəhəng Mədəniyyət və İstirahət parkı yaradılıb. Onun xüsusiyyəti kanat yolunun olmasıdır. Şəhərin fəxri olan yeni obyekt İdman Olimpiya Kompleksidir.